Waardering 4.5/5

I, Daniel Blake recensie

“Film is marvellous, it’s exciting. It can bring us worlds of the imagination and it can bring us the world that we live in.” Met die woorden nam Ken Loach in Cannes de Gouden Palm voor beste film in ontvangst. Met I, Daniel Blake brengt hij ons die wereld waarin we leven.

23-11-2016 Door: Elise van Dam

Daniel Blake (prachtig gespeeld door acteur en komiek Dave Johns) loopt tegen de zestig, is weduwnaar en werkloos meubelmaker. De film begint wanneer hij een reeks vragen moet beantwoorden van een ‘healthcare professional’ die moet bepalen of hij na zijn hartaanval weer aan het werk kan. Dat zijn dokter en fysiotherapeut hem dat hebben verboden doet er niet toe. Wel of Dan beide handen boven zijn hoofd kan houden alsof hij een hoed opzet.

Het is absurd. Maar het is nog maar het begin van de bijna surrealistische, maar helaas maar al te realistische, bureaucratie waar Dan in terechtkomt. Met zijn aanvraag voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering afgewezen moet Dan gaan solliciteren om in aanmerking te komen voor een werkloosheidsuitkering. Maar hij mag niet werken en er zijn geen banen. Intussen tracht hij bezwaar te maken tegen de afwijzing, stuitend op een muur van digitalisering en wachtmuziek. Het hele systeem lijkt ingericht om zo ondoordringbaar mogelijk te zijn, met als gevolg dat mensen afhaken of hopeloos verstrikt raken. Kafka is er niets bij.

I, Daniel Blake recensie

Loach mag dan inmiddels tachtig zijn en al sinds zijn producties voor BBC’s The Wednesday Play in de jaren zestig begaan met de ‘onrendabelen’ van de samenleving, van vermoeidheid of verbittering is bij de Brit nog absoluut geen sprake. I, Daniel Blake is een van zijn meest felle aanklachten tegen het falende systeem van wat sociale zekerheid zou moeten zijn.

Je kunt je na het zien van I, Daniel Blake niet onttrekken aan de conclusie dat de modernisering met zo’n rotvaart gaat dat er mensen ongenadig achterblijven. En dat betreft niet alleen de oudere generaties. Op het arbeidsbureau ontmoet Dan de jonge alleenstaande moeder Katie (Hayley Squires), die gedwongen van Londen naar Newcastle is verhuisd, ver van haar familie en de school van de kinderen. Ver van alles wat nog een vangnet vormde. Dan doet zijn best die functie op zich te nemen. Hij doet wat klusjes in haar huis, maakt voor de kinderen dromenvangers met uit hout gesneden visjes. “It’s like you’re underwater,” zegt hij glimlachend.

Het is een klein moment van magie. Zoals Loach ook regelmatig – en zoals we van hem gewend zijn – ruimte biedt voor humor, bijvoorbeeld in Dans eeuwige worsteling met computers, die verrekte ondingen die altijd vastlopen. Geholpen door het vlijmscherpe script van Daniel Laverty (sinds Carla’s Song uit 1996 Loach’ vaste scenarist) en de cinematografie van Robbie Ryan, die de film net dat beetje meer warmte geeft dan we gewend zijn van dit soort sociaalrealisme, maakt Loach een film waarin de ellende nooit afstompt. Want de film is niet alleen een aanklacht, maar ook een pleidooi.

Sociale zekerheid was ooit bedoeld om een vangnet te vormen. Maar dat vangnet is een fuik geworden en zij die erin verstrikt raken worden steeds vaker weggezet als profiteurs. Loach verwerpt dat beeld ferm. Alleen al in dat simpele, maar zo krachtige statement van de titel. “Can we talk about my heart?”, vraagt Dan aan het begin van de film. Het is een vraag waarin alles besloten ligt. Het failliet van een systeem dat zo opgaat in zijn eigen regels en cijfers dat over het hoofd wordt gezien waar het echt om gaat. In dit geval Dan’s hartproblemen. Maar het is natuurlijk ook een symbolische vraag.

Een van de meest indrukwekkende scènes in I, Daniel Blake speelt zich af in de voedselbank. Voor het eerst zien we een instantie die mensen als Dan, Katie en haar kinderen met compassie benadert. En dan breekt Katie. En ik brak toen ik het zag en opnieuw nu ik het opschrijf. Als dit is waar een systeem mensen tot reduceert, als mensen zelfs hun waardigheid ervoor moeten opgeven, dan is er iets gruwelijk mis met dat systeem. Zoals Daniel opmerkt: “When you lose your self-respect you're done for.”